Oaxaca, Meksika'nın gastronomik açıdan en zengin ve kültürel derinliği yüksek bölgelerinden biridir. Bu bölge, zengin tarihi ve çeşitli kültürel unsurları sayesinde, yemekleriyle dünyada tanınır hale gelmiştir. Mole, Oaxaca'nın en ünlü ve karakteristik yemeklerinden biridir. Mole, özel tarifleri ve çeşitli bileşenleri ile her yemeğe derin bir tat katmaktadır. Bu lezzetli sosun arkasındaki tarih ve kültürel önem, onu sadece bir yemek değil, aynı zamanda bir kimlik unsuru haline getirir. Mole, yalnızca lezzetiyle değil, aynı zamanda hazırlanma süreciyle de dikkat çeker. Her bileşeni özenle seçilir, bu da moleyi hazırlamanın bir sanat haline gelmesini sağlar.
Mole, kökenleri Aztek dönemine kadar uzanan bir Meksika sosudur. Bu yemek, zaman içinde birçok farklı versiyonuna ev sahipliği yapmıştır. Mole'nin kelime kökeni Nahuatl dilindeki "mole" kelimesinden gelir ve "sos" anlamında kullanılır. Mole'nin tarihi, İspanyol kolonizasyonu sırasında yerli ve Avrupalı mutfak kültürlerinin bir araya gelmesiyle şekillenir. Bu etkileşim, mole için kullanılan birçok bileşenin çeşitlenmesine neden olmuştur. Kakao, baharatlar ve yerel malzemeler, mole’nin oluşturulmasında temel öğelerdir. Derin tarihî kökleri mole’yi yalnızca bir yemek değil, aynı zamanda bir kültürel miras haline getirir.
Günümüzde Oaxaca'da mole hazırlamak bir gelenek olarak sürdürülmektedir. Klasik mole tarifleri, ailevi sırlar olarak nesilden nesile aktarılır. Her ailenin mole tarifi kendine özgü malzemelerle şekillenir. Bu durum, mole’nin her bölgede ve evde farklı tatlar sunmasını sağlar. Mole'nin en popüler çeşitlerinden biri olan mole negro, genellikle özel günlerde ve kutlamalarda tercih edilir. Mole'nin bir diğer önemli versiyonu ise mole poblano'dur ve bu da Meksika mutfağında ayrı bir yere sahiptir.
Mole türleri arasında en çok bilinen ve yaygın olarak tüketilenler şunlardır: mole negro, mole verde, mole rojo ve mole amarillo. Her çeşidi, farklı malzemeler ve baharatlar kullanılarak hazırlanır. Mole negro, adını koyu renginden alır ve karamelize edilmiş şeker, kakao, kuru biber ve çeşitli baharatlarla yapılır. Bu sos, genellikle tavuk veya hindi yemeklerinde tercih edilir. Mole negro, derin, zengin ve karmaşık bir lezzet sunar ve onu eşsiz kılan birçok bileşeni vardır.
Mole verde, yeşil malzemelerle hazırlanır. Kişniş, maydanoz ve yeşil biber gibi taze otlar içerir. Hafif ve rafine bir lezzet sunar. Genellikle sebze yemeklerinde veya deniz ürünleri ile birlikte kullanılır. Mole roja, kırmızı biberler ve baharatlar kullanarak hazırlanır. Ayrıca mole amarillo, sarı biberler ve baharatlar ile yapılan }bir mole çeşididir. Mole çeşitleri, onları hazırlayan kişinin yaratıcılık ve becerisine bağlı olarak değişir. Farklı malzemeler ve pişirme teknikleri ile her bir mole, kendine has bir lezzet profili kazanır.
Mole, birçok farklı yemekle harika bir birliktelik oluşturur. Özellikle tavuk, hindi ve yerel sebzeler ile sıkça tercih edilir. Mole sosunu kullanarak hazırlanan tavuk yemekleri, zengin ve doyurucu bir lezzet sunar. Mole sosu, etin üzerinde geniş bir lezzet katmanı oluşturarak, yemekleri daha çekici hale getirir. Özellikle özel misafirlerin ağırlandığı yemeklerde mole soslu tavuk, sofranın aranılan bir parçasıdır.
Ayrıca mole, farklı et türleriyle de uyum sağlar. Örneğin, domuz eti yemekleri ile oldukça iyi bir uyum sağlar. Mole sosu, domuz etinin zenginliğine derin bir tat katmaktadır. Yerel sebzeler ile hazırlanan moleli yemekler, sağlıklı ve lezzetli alternatifler sunar. Mole sosu, sebzelerin doğal tatlarını ön plana çıkararak, onları daha cazip hale getirir. Mole ile birlikte sunulan taco ve quesadillalar, hem lezzet hem de görsellik açısından dikkat çeker.
Oaxaca, mole severler için bir cennettir. Bu bölgede moleyi deneyimlemenin birçok yolu vardır. Yerel restoranlar, geleneksel moleyi tatmak için en ideal mekanlardır. Oaxaca’da özellikle ‘mole negro’ ve ‘mole rojo’ çeşitlerini sunan çok sayıda restoran mevcut. Bu mekanlarda, mole hazırlanırken uygulanan yöntemleri gözlemlemek de mümkündür. Yerel aşçılar, moleyi geleneksel yöntemlerle yaparak, ziyaretçilere gerçek bir gastronomik deneyim sunar.
Ayrıca, Oaxaca'nın sokaklarında ve pazarlarında moleyi hazırlayan tezgahlar bulmak mümkündür. Yerel halkın hazırladığı moleler, ev yapımı lezzet sunar ve çeşitli et ve sebze yemekleri ile birlikte satışa sunulur. Özel günlerde yapılan festivallerde de mole önemli bir yere sahiptir. Bu etkinliklerde, mole çeşitli ikramlarla birlikte sunulur ve yerel halkın ve ziyaretçilerin beğenisine sunulur. Mole’nin bu kadar popüler olmasının nedeni, zengin tarihi ve kendine has lezzetidir.